Reformisani hrišćani čine deo daleko većeg tela vernika koji vole i služe Isusa Hrista. Mi činimo, uz bitne razlike, deo porodice koja uključuje Pravoslavnu, Rimo – Katoličku, Evangelističku, Anglikansku crkvu i brojne druge koje svedoče i propovedaju Hrišćanstvo.
Reformatsko učenje prihvataju i druge denominacije pored Reformatske hrišćanske crkve. Ono što Reformate razlikuje je suština akcenta koji prožima naše učenje. Citiram Kornelija Plantinga:
„Naš akcenat leži u bitno većoj meri na Božijem suverenitetu, na autoritetu Svetog Pisma, na potrebi disciplinovane svetosti u ličnom Hrišćanskom životu i konačno na Hrišćanstvu kao religiji Carstva Božijeg.“
Primera radi, Reformatska vera naglašava vlast Isusa Hrista nad čitavim stvorenjem i ne možemo zamisliti Hrišćansku crkvu koja se ne drži ovog učenja; međutim Reformatski vernici stavljaju bitno veći naglasak na ovo učenje od mnogih drugih Hrišćana. Konsekventno, Reformatski vernici (su a i dalje) ulažu ogromnu energiju i sredstva na Hrišćansko obrazovanje, Hristo – centričnu političku/socijalnu aktivnost, crkvene službe i svaku drugu pomoć onima kojima je ona potrebna.
Dok Hrišćani koji veruju u Sveto Pismo dele jedinstveni jezik vere mi ga svi govorimo našim specifičnim akcentima. Naravno, budite ponosni na svoj akcenat. Zahvalite se Bogu na njemu i prinesite ga bogatoj raznolikosti jezika koji govore o veličanstvenim Božijim delima.
Zašto je Pravoslavnoj i Katoličkoj crkvi potrebna Reforma
Pre dve hiljade godina, na dan Pentekosta, Bog je izlio Sveti Duh. Snagom Duha, Isusovi učenici su otpočeli širenje dobre vesti o Njemu širom sveta. Gdegod da su propovedali učenje nicale su crkve. Te crkve su živele po učenju Evanđelja i širile ga dalje. U procesu sazrevanja crkve su se udružile u organizacionu strukturu koja im je omogućavala međusobnu pomoć, koja je uspostavljala odgovornost i koja ih je održavala na putu pravog učenja. Hiljadu godina crkve su bile, u manjoj ili višoj meri, organizovane pod tom prezasvođenom strukturom.
Protokom vremena ova organizovana struktura crkve je otvrdnula, odvojila se od izvornog Hrišćanstva, i unutar iste je zavladala korupcija – od najviših slojeva naniže. Do vremena svanuća drugog milenijuma borba za prevlast i hermenautičke razlike shvatanju Svetog Psima u samom vrhu crkve su dovele do cepanja crkve u dva dela: Istočno Pravoslavna crkva na čijem se čelu nalazio patijah crkve u Konstantinopolju i Latinske zapadne crkve rukovođene papom, Rimskim episkopom. Ova crkva je zaprimila naziv po kome je i danas poznata – Rimo – Katolička crkva.
Povlačeći korenje početkom šesnaestog veka, mnogi Reformatori su pokušali da isprave učenje i delovanje kako Rimo – Katoličke tako i Pravoslavne crkve, prizivajući ih na povratak pokornosti Reči Božijoj . Nažalost moć koja je do tog vremena ustoličena u vrhu crkava je uspela da utiša i suzbije te pokušaje, ne retko mučenjima do smrti Reformatora.
Dakle šta je to što (i šta je i na današnji dan) zahteva reformu. Sledeća je samo delimična lista:
Korupcija koja je široko raširena među sveštenstvom, ponaosob među vrhovnim sveštenicima;
Crkva je mučila ljude za koje je verovala da se drže ne ortodoksnih verovanja do momenta u kome bi oni prihvatili „grešnost“ svoje vere ili do momenta njihove smrti;
Crkve su podržavale i svekoliko učile vernike da se mole Mariji i svetcima;
Katolička crkva je prodavala oproštajnice – garantna pisma pod papskim autoritetom a koja su navodno predstavljala garanciju oprosta njihovih grehova. Praksa koja je prisutna i danas i koja je potvrđena u dokumentu Vatikan II;
Tišina Pravoslavne i Katoličke crkve u domenu propovedi Reči Božije vernicima .
U šesnaestom veku, međutim, reformu više nije bilo moguće zaustaviti. Mnoštvo ljudi je počelo da prati i podržava Reformatore. Rimo – Katolička crkva, u višoj meri od Pravoslavne crkve a usled brojnih istorijskih i geo političkih razloga, više nije bila u mogućnosti da ubije glas ili da iskoreni te „Protestante“. Brojni događaji su rezultirali u tome da je po prvi put Biblija postala dostupna vernicima na maternjim jezicima. Dobivši priliku da sami pristupe čitanju Svetog Pisma su dovedeni u do tada jedinstvenu poziciju ocenjivanja da li je ono što su ih crkveni oci podučavali istina ili ne; kao rezultat mnoštvo vernika je prihvatilo Reformaciju istupivši kako iz Katoličke tako i u manjoj meri iz Pravoslavne crkve a u cilju povratka izvornom učenju Svetog Pisma.
Brojni oblici Protestanskih crkava su se javili kao posledica Reformacije; Luteranske i Anabaptističke crkve u Nemačkoj, Anglikanske crkve u Engleskoj, Reformatske crkve u Švajcarskoj i Francuskoj i Prezbiterijanske crkve u Škotskoj, između ostalih.
Pozitivni aspekt brojnosti pojave svih tih crkava se ogleda u činjenici da su bile u mogućnosti da se re-formiraju u mrežu u okviru koje su mogli živeti prateći načela svoje vere slobodne od opresije i prisile Rimo – Katoličke odnosno opet u nešto manjoj meri Pravoslavne crkve. U suštini snaga Reformacije je doprinela, indirektno, prvenstveno Katoličkoj crkvi da se sučeljena sa Reformacijom očisti od određenog nivoa ne Hrišćanskog taloga.
Sa druge strane, tužna je činjenica da je ovom fragmentacijom – neprikosnoveno neophodnom u tom (i današnjem) vremenu – došlo do „cepanja“ vidljivog tela Hristovog na zemlji. Sve te crkve su nastavile nadalje da se dele najčešće usled minornih razlika. To je rezultiralo u širokom spektru crkava i konsekvento povećalo nedoumice dobronamernih vernika i novih Hrišćana u pogledu izbora Crkve. Koja je prava crkva? Kojoj da se priklonim? Koja uistinu verno uči ono što je Bogom nadahnuto u Svetom Pismu? U suštini većina tih crkava su pružale zadovoljavajući odgovor na navedene nedoumice, međutim činjenica stoji da je svaka crkva suštinski naglašavala svoju unikatnost.
Rađanje Reformatskih crkava
Reformatske crkve su formirane kao ogranak Protestantskih crkava koje su se odvojile od Rimo – Katoličke crkve. Početak pronalazimo u šesnaestom veku u Švajcarskoj pod vođstvom Ulriha Cvinglia i Džon Kalvina. Kalvinovo učenje je postalo dominantna i sila vodilja tih crkava u vreme njihovog širenja Evropom, naročito u Francuskoj, Holandiji, Škotskoj i do osamnaestog veka u Severnoj Americi, Africi, Mađarskoj, Indoneziji kao i u mnogim drugim delovima sveta.
Džon Kalvin je rođen u Noyon, Francuskoj, 1509. godine. Obrazovan u klasičnim naukama stekao je svoje akademsko odličje sa njvećim uspehom (suma cum laude) u 24. godini života. Inspirisan učenjem reformatora poput Martina Lutera, Kalvin je prigrlio dubinsko, suštinsko proučavanje Svetog Pisma. Njegovo obrazovanje upotpunjeno poznavanjem Grčkog i Hebrejskog mu je omogućilo pristup onome što je za većinu ljudi predstavljalo „skriveno“ učenje. Proučavanje Svetog Pisma ga je navelo na pisanje komentara gotovo svih knjiga Svetog Pisma. Kalvin se nikada nije prionuo komentaru knjige Otkrovenja, što je verovatno bila promišljena i mudra odluka, uzevši beskrajnu paletu interpretacija koje i danas više dovode do uzavrelih rasprava nego do istinskog osvetljenja teksta. Kalvin je takođe napisao nadaleko čuvenu rekapitulaciju Biblijskog učenja pod naslovom Instituti Hrišćanske Religije. Kalvinova dela i danas služe kao izvanredni izvori učenja Reči Božije. Instituti Hrišćanske Religije su prevedeni između ostalog i u Rusiji gde su prihvaćeni sa entuzijazmom.
Usled činjenice da je bio progonjen od strane Katoličke crkve, Kalvin se povukao iz Francuske. Prihvaćen je bespogovorno od strane još jednog istaknutog Reformatora Đulijema Farela i pridobijen za potporu Protestantizmu u Ženevi. Upravo u Ženevi je Kalvin postao aktivni propovednik, učitelj, vođa i proponent Reformatskog učenja. Iako je na mnoge načine bio dete svog vremena, Kalvin je u ogromnoj meri doprineo našem shvatanju Biblije i vere na koju nas ona poziva.
Reformatsko učenje je u Škotsku uveo Džon Noks, inicijalno pod uticajem Luteranskog pravca Reformacije. Njegov učitelj Patrik Hamilton je spaljen na lomači za svoju veru i sam Noks je uhapšen u Francuskoj i primoran na tešku kaznu roba veslača na galijama. Po oslobađanju Noks je učio pod Kalvinom u Ženevi, vrativši se 1559. godine u Škotsku gde je uprkos pritiscima crkve i države uspeo da ustanovi instituciju koja je postala poznata kao Prezbiterska crkva.
Dakle, u čemu je razlika?
Kakav je bio odnos Kalvina sa drugim crkvenim glavešinama? Suprotstavljajući se Rimo – Katoličkom učenju tog (i današnjeg) vremena, on je bio u saglasju sa ostalim Reformatorima da:
Spasenje stičemo samo milošću Božijom kroz veru, a ne našim dobrim delima;
Samo Biblija je merodavna Reč Božija za sve nas a nikako crkvene tradicije ili ono što vođstvo crkava odluči;
Vernici su Božiji sveštenici, pomazani u Isusu Hristu da mu uvek služe, na svakom mestu, u svim svojim delima;
Bog nam je dao dve Svete tajne, krštenje i pričest koji predstavljaju potpis i pečat Božijih obećanja;
Sveštenstvo koje blagoslovi pričesni hleb i vino ih ne pretvaraju u stvarno telo i krv Hristovu;
Grešno stanje u kojem smo rođeni kao i stvarni gresi su oprani Hristovom žrtvom na krstu;
Molitva treba da bude upućena samo Bogu a nipošto svetcima ili Mariji. Suštinski svi vernici su istovremeno grešnici kojima je neophodan stalni Božiji oprost i svetci koje Sveti Duh već oblikuje kako bi bili kao Isus.
U domenu razlika navešću nekoliko bitnih koje su ujedno i rezultirale u podeli vernika između različitih Reformatskih denominacija:
Kalvin se nije slagao sa Luterom u pogledu načina Hristovog prisustva Gospodnjoj Večeri. Kalvin je verovao da Isus nije fizički bio prisutan već da je kroz delovanje Svetog Duha bio u srcima vernika. Luter je verovao da je Hrist ipak na neki način bio fizički prisutan u hlebu i vinu. Kalvin se takođe razlikovao u pogledu pitanja na koji način Carstvo Božije deluje u sadašnjem vremenu. Kalvin je stavio veći naglasak na to kako mi treba da vodimo svoje živote kao rezultat Božije milosti dok je Luter apostrofirao konstantno osećanje same milosti Božije.
Kalvin se razilazio u mišljenju sa Cvinglijem po pitanju Gospodnje Večere. Kalvin je verovao da u obredu pričesti Isus aktivno učestvuje. Isus je naš domaćin koji nam uistinu daruje svoju milost kroz delovanje Svetog Duha. Cvingli se držao mišljenja da je pričest isključivo plod naše odluke, naime našeg prisećanja na ono što je Hrist za nas učinio na krstu;
Kalvin se od Anabaptista razlikovao u pogledu uloge sekularne vlasti. Kalvin je sekularnu vlast smatrao neophodnim Božijim izvršiocem kome se svi Hrišćani moraju pokoriti i kojoj moraju stalno aktivno pomagati. Anabaptisti, sa druge strane, su smatrali da je sekularna vlast usmerena isključivo na ne Hrišćane i da oni koji se pripremaju za Carstvo Božije moraju da se odvoje od civilnog društva. Kalvin je zadržao tradiciju krštenja dece, što je predstavljalo praksu koja je odbačena od Anabaptista u korist krštenja vernika;
Kalvin se razlikovao od Anglikanaca po mnogim identičnim tačkama koje je stavljao na teret Katoličkoj crkvi. Anabaptisti su se odvojili od prakse korupcije vođstva crkve međutim su zadržali mnoga Katolička učenja.
Za i protiv
Pre nego što je razapet na krstu kako bi otkupio naše spasenje, Isus se molio svom Ocu:
„Ali, ne molim se samo za njih,
nego i za one koji na njihovu reč veruju
u mene, da svi budu jedno – kao što si ti, Oče,
u meni i ja u bebi, da i oni budu u nama,
da svet poveruje da si me ti poslao.“ (Jovan 17:20 – 21)
Kristalno je jasno da je Isus hteo crkvu koja će biti ujedinjena zajednica širom sveta. Dva milenijuma kasnije, međutim, crkva je podeljena u različite grupe – grupe koje često cepaju jedna drugu oko suštinski nevažnih detalja. Ne možemo poreći da je Reformacija doprinela fragmentaciji. Dakle nameće se pitanje, da li je Reformacija bila pozitivan ili negativan događaj?
Istinoljubivi Reformatski Hrišćani bi verovatno odgovorili na to pitanje sa i da i ne. Negativno je što je Reformacija morala proizvesti raspad vidljivog jedinstva crkve; međutim neprikosnoveno je pozitivno to što je Reformacija kulminirala u punoj snazi u vreme u kome su Katolička i Pravoslavna crkva krenule nesumnjivom stramputicom. Luter, Kalvin, Noks i Cvingli nikada nisu želeli da podele telo Hristovo. To je upravo razlog iz koga su prihvaćeni pod nazivom Reformatori. Oni su želeli da ostanu unutar crkve. Oni su uporno pokušavali da navedu Katoličku i u nešto manjoj meri Pravoslavnu crkvu da se reformišu, da ponovo postanu pokorni Reči Božijoj. To je bio njihov cilj – ne da uspostave svoj lični oblik Hrišćanstva; međutim dovedeni u situaciju koja nije pružala druge opcije kada su vođstva navedenih crkava tvrdoglavo odbila da se preokrenu i kada je otpočeo nemilosrdni i krvavi progon Reformatora. Reformatori su morali da se odvoje od postojeće crkve. Obratite pažnju na gore navedenu strofu i na način na koji Isus moli ne samo za jedinstvo već moli svog Oca da vernici ostanu u Bogu. Kada se crkva udaljila od Boga Reformatori nisu videli, niti su imali, drugu opciju od povratka na pravi i uzak put kako zapoveda Sveto Pismo, čak i ukoliko je to značilo razbijanje jedinstva sa Rimo – Katoličkom crkvom.
Gde nas sve ovo ostavlja? Mi moramo ostati verni učenju Svetoga Pisma. To predstavlja jedini način na koji možemo ostati u Hristu. Međutim, mi uvek treba da tražimo mogućnosti za jedinstvo sa drugim Hrišćanima. Mi treba da radimo sa njima čak i ukoliko nam razlike to ne dozvoljavaju i bez obzira na to da se stalno Bogoslužimo sa njima. Mi moramo nastaviti da dosežemo jedan prema drugome snagom kojom posežemo za Svetim Pismom. Mi se verovatno nećemo uvek složiti oko učenja ili načina Bogosluženja međutim oko mnogo čega drugoga se možemo složiti: šta Bog želi da činimo u ovom osiromašenom, grehom – obhrvanom svetu. Stoga uložimo zajedničke snage i učinimo ono što moramo učiniti zajedno. Načinimo naš jedinstveni doprinos Božijoj volji koristeći specifične darove koje nam je Božiji Duh dao. Na taj način možemo biti ruke, noge i glas našeg Spasitelja za one kojima je potrebno da saučestvuju u Njegovoj dobroti. Tada ćemo funkcionisati kao telo Hristovo i svet će osetiti Božiju ljubav pomirenja.
Kao Reformatski hrišćani mi ćemo se moliti sa „Gospode, drži nas pokorne u tebi“ kao i molitvom „Gospode, načini nas jednim.“ I na najbolji način na koji možemo moraćemo da radimo na obe molitve, zajedno sa našom Katoličkom, Pravoslavnom, Baptističkom braćom i sestrama.